Τι είναι και ποιον αφορά τελικά η 3d εκτύπωση;
(από https://www.justmakeit.gr/)
Τον τελευταίο καιρό παρουσιάζονται συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης θέματα για την τρισδιάστατη εκτύπωση, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι να μαθαίνουν γι’ αυτήν τη νέα “επαναστατική” τεχνολογία. Όταν, όμως, ρωτάς κάποιον από αυτούς τι ξέρει για την τρισδιάστατη εκτύπωση, η πλειονότητα απαντά: “Έχω ακούσει γι’ αυτό, φαίνεται πολύ ενδιαφέρον, αλλά τι ακριβώς κάνει;”. Στο ερώτημα αυτό επιχειρεί να απαντήσει αυτό το άρθρο.
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: τι είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση (3d printing) και τι μπορούν να κάνουν οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές (3d printers); Ο όρος τρισδιάστατη εκτύπωση περιλαμβάνει ένα φάσμα μεθόδων κατασκευής -όπως η τήξη νήματος (filament fusion), η στερεολιθογραφία (stereolithography), η πυροσυσσωμάτωση μέσω λέιζερ (laser sintering) κ.ά.- κοινό χαρακτηριστικό των οποίων είναι ότι κατασκευάζουν προσθετικά, δηλαδή τοποθετώντας επάλληλες στρώσεις υλικού, κάθε είδους αντικείμενα. Έτσι, οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές δίνουν τη δυνατότητα να υλοποιούμε τις ιδέες μας και να εκφράζουμε τη δημιουργικότητά μας πολύ πιο εύκολα, πιο γρήγορα και πιο οικονομικά σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους κατασκευής.
Η τρισδιάστατη εκτύπωση -η οποία συχνά αναφέρεται και ως προσθετική κατασκευή (additive manufacturing)- προσφέρει τον ευκολότερο, αποδοτικότερο και οικολογικότερο τρόπο κατασκευής για τα περισσότερα από τα καθημερινά αντικείμενα που χρησιμοποιούμε. Για τον λόγο αυτό πολλοί πιστεύουν ότι στα επόμενα χρόνια η παγκόσμια παραγωγή αγαθών θα στραφεί προς αυτή την κατεύθυνση, αντικαθιστώντας σταδιακά τις παραδοσιακές τεχνικές.
Για να εξηγήσουμε καλύτερα τη διαφορά της τρισδιάστατης εκτύπωσης, ως προσθετικής μεθόδου κατασκευής, σε σχέση με τις παραδοσιακές τεχνικές, που είναι κυρίως αφαιρετικές μέθοδοι, θα στραφούμε σε ένα παράδειγμα από τον καλλιτεχνικό χώρο, μιας και η τρισδιάστατη εκτύπωση ανοίγει δρόμους προς τη δημιουργικότητα. Ένας γλύπτης ξεκινά πάντοτε από έναν μεγάλο όγκο υλικού, τον οποίο μορφοποιεί αφαιρώντας τμήματα του, προκειμένου να δημιουργήσει το τελικό αποτέλεσμα. Για να δημιουργηθεί, λοιπόν, ένα γλυπτό 100 κιλών απαιτούνται 400 κιλά υλικού, με τα 300 κιλά να αποτελούν φύρα και να καταλήγουν στα σκουπίδια, αφού είναι σχεδόν απίθανο το υλικό αυτό να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί, τουλάχιστον όχι χωρίς να υποστεί επιπλέον κατεργασία. Αντίθετα, ένας ζωγράφος εφαρμόζει τα υλικά του ακριβώς εκεί που επιθυμεί και στις ποσότητες που χρειάζεται, με ελάχιστη ή καθόλου σπατάλη πόρων. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι σε επίπεδο αξιοποίησης πόρων η τρισδιάστατη εκτύπωση ομοιάζει με την ζωγραφική, ενώ οι παραδοσιακές μέθοδοι κατασκευής είναι πιο κοντά στη λογική της γλυπτικής.
Πέρα, όμως, από την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και την ενθάρρυνση της δημιουργικότητας, η τρισδιάστατη εκτύπωση προσφέρει και άλλα πλεονεκτήματα, όπως την κατασκευή αντικειμένων σύνθετης γεωμετρίας που θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο ή αδύνατο να παραχθούν με τις παραδοσιακές τεχνικές. Επιπλέον, επιτρέπει παραγωγή μικρής κλίμακας, εξαλείφοντας την ανάγκη κατασκευής κάποιας ελάχιστης ποσότητας αντικειμένων προκειμένου η τελική τιμή του προϊόντος να διαμορφωθεί σε φυσιολογικά επίπεδα. Με την τρισδιάστατη εκτύπωση η κατασκευή ενός αντικειμένου έχει το ίδιο μοναδιαίο κόστος παραγωγής σε σχέση με την κατασκευή χιλίων αντικειμένων. Θα πρέπει βεβαίως να σημειωθεί ότι για την μαζική παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων ισχύουν διαφορετικές αρχές υπολογισμού του κόστους παραγωγής. Αλλά για σχεδιαστές, μικρές επιχειρήσεις και κάθε είδους δημιουργικούς ανθρώπους είναι μοναδική η δυνατότητα κατασκευής αντικειμένων με χαμηλό κόστος και σε ποσότητες που ξεκινούν από τη μονάδα. Αρκεί να σκεφτούμε πόσες ιδέες μένουν στο συρτάρι λόγω του υψηλού αρχικού κόστους υλοποίησης. Κάποιες από αυτές ίσως να άλλαζαν την καθημερινή μας ζωή!
Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η τρισδιάστατη εκτύπωση θα αποτελέσει μία “νέα βιομηχανική επανάσταση”, που θα ανατρέψει τα καθιερωμένα μοντέλα παραγωγής και τελικά θα αντιστρέψει τις συνέπειες που αυτή επέφερε. Το φαινόμενο που ονομάστηκε “βιομηχανική επανάσταση” είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και η σύγκριση του με τα νέα δεδομένα που έχει -ή πιθανολογούμε ότι στο μέλλον θα έχει- διαμορφώσει η τρισδιάστατη εκτύπωση ξεπερνά τις προθέσεις και τις δυνατότητες αυτού του άρθρου. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ένα τουλάχιστον σημείο που αποτελεί και την ειδοποιό διαφορά. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης είναι ότι συγκέντρωσε το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού στα εργοστάσια, τα οποία αναδείχθηκαν ως οι βασικοί τόποι παραγωγής. Αντίθετα, η τρισδιάστατη εκτύπωση υπόσχεται ότι θα φέρει αποκέντρωση των παραγωγικών διαδικασιών, καθώς ανοίγει τον δρόμο για παραγωγή τοπική και μικρής κλίμακας, προσαρμοσμένη στις τρέχουσες ανάγκες.
Ο χρόνος θα δείξει εάν και κατά πόσο θα επιβεβαιωθούν αυτές οι προβλέψεις καθώς και ποιες επιπτώσεις θα έχουν σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Αυτό που μπορούμε να πούμε από σήμερα με βεβαιότητα είναι ότι όποιος έρχεται σε επαφή με την τρισδιάστατη εκτύπωση αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τα αντικείμενα και προσδιορίζει τις ανάγκες του. Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να ψάχνεις το προϊόν που προσεγγίζει τις ανάγκες σου, από το να δημιουργείς το προϊόν που καλύπτει τις ανάγκες σου. Με την τρισδιάστατη εκτύπωση τα προϊόντα διαμορφώνονται με βάση τις ανάγκες του χρήστη τους και όχι το αντίστροφο, δηλαδή προσαρμογή των αναγκών στα υπάρχοντα προϊόντα.
Εξάλλου ο ευρύτερος κλάδος της τρισδιάστατης εκτύπωσης αναπτύσσεται παγκόσμια με τόσο ιλιγγιώδεις ρυθμούς σε όλα τα επίπεδα που είναι μάταιο να προσπαθούμε να προβλέψουμε τις εξελίξεις.
Το μέλλον είναι πιο κοντά από όσο νομίζουμε…
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: τι είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση (3d printing) και τι μπορούν να κάνουν οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές (3d printers); Ο όρος τρισδιάστατη εκτύπωση περιλαμβάνει ένα φάσμα μεθόδων κατασκευής -όπως η τήξη νήματος (filament fusion), η στερεολιθογραφία (stereolithography), η πυροσυσσωμάτωση μέσω λέιζερ (laser sintering) κ.ά.- κοινό χαρακτηριστικό των οποίων είναι ότι κατασκευάζουν προσθετικά, δηλαδή τοποθετώντας επάλληλες στρώσεις υλικού, κάθε είδους αντικείμενα. Έτσι, οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές δίνουν τη δυνατότητα να υλοποιούμε τις ιδέες μας και να εκφράζουμε τη δημιουργικότητά μας πολύ πιο εύκολα, πιο γρήγορα και πιο οικονομικά σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους κατασκευής.
Η τρισδιάστατη εκτύπωση -η οποία συχνά αναφέρεται και ως προσθετική κατασκευή (additive manufacturing)- προσφέρει τον ευκολότερο, αποδοτικότερο και οικολογικότερο τρόπο κατασκευής για τα περισσότερα από τα καθημερινά αντικείμενα που χρησιμοποιούμε. Για τον λόγο αυτό πολλοί πιστεύουν ότι στα επόμενα χρόνια η παγκόσμια παραγωγή αγαθών θα στραφεί προς αυτή την κατεύθυνση, αντικαθιστώντας σταδιακά τις παραδοσιακές τεχνικές.
Για να εξηγήσουμε καλύτερα τη διαφορά της τρισδιάστατης εκτύπωσης, ως προσθετικής μεθόδου κατασκευής, σε σχέση με τις παραδοσιακές τεχνικές, που είναι κυρίως αφαιρετικές μέθοδοι, θα στραφούμε σε ένα παράδειγμα από τον καλλιτεχνικό χώρο, μιας και η τρισδιάστατη εκτύπωση ανοίγει δρόμους προς τη δημιουργικότητα. Ένας γλύπτης ξεκινά πάντοτε από έναν μεγάλο όγκο υλικού, τον οποίο μορφοποιεί αφαιρώντας τμήματα του, προκειμένου να δημιουργήσει το τελικό αποτέλεσμα. Για να δημιουργηθεί, λοιπόν, ένα γλυπτό 100 κιλών απαιτούνται 400 κιλά υλικού, με τα 300 κιλά να αποτελούν φύρα και να καταλήγουν στα σκουπίδια, αφού είναι σχεδόν απίθανο το υλικό αυτό να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί, τουλάχιστον όχι χωρίς να υποστεί επιπλέον κατεργασία. Αντίθετα, ένας ζωγράφος εφαρμόζει τα υλικά του ακριβώς εκεί που επιθυμεί και στις ποσότητες που χρειάζεται, με ελάχιστη ή καθόλου σπατάλη πόρων. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι σε επίπεδο αξιοποίησης πόρων η τρισδιάστατη εκτύπωση ομοιάζει με την ζωγραφική, ενώ οι παραδοσιακές μέθοδοι κατασκευής είναι πιο κοντά στη λογική της γλυπτικής.
Πέρα, όμως, από την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και την ενθάρρυνση της δημιουργικότητας, η τρισδιάστατη εκτύπωση προσφέρει και άλλα πλεονεκτήματα, όπως την κατασκευή αντικειμένων σύνθετης γεωμετρίας που θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο ή αδύνατο να παραχθούν με τις παραδοσιακές τεχνικές. Επιπλέον, επιτρέπει παραγωγή μικρής κλίμακας, εξαλείφοντας την ανάγκη κατασκευής κάποιας ελάχιστης ποσότητας αντικειμένων προκειμένου η τελική τιμή του προϊόντος να διαμορφωθεί σε φυσιολογικά επίπεδα. Με την τρισδιάστατη εκτύπωση η κατασκευή ενός αντικειμένου έχει το ίδιο μοναδιαίο κόστος παραγωγής σε σχέση με την κατασκευή χιλίων αντικειμένων. Θα πρέπει βεβαίως να σημειωθεί ότι για την μαζική παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων ισχύουν διαφορετικές αρχές υπολογισμού του κόστους παραγωγής. Αλλά για σχεδιαστές, μικρές επιχειρήσεις και κάθε είδους δημιουργικούς ανθρώπους είναι μοναδική η δυνατότητα κατασκευής αντικειμένων με χαμηλό κόστος και σε ποσότητες που ξεκινούν από τη μονάδα. Αρκεί να σκεφτούμε πόσες ιδέες μένουν στο συρτάρι λόγω του υψηλού αρχικού κόστους υλοποίησης. Κάποιες από αυτές ίσως να άλλαζαν την καθημερινή μας ζωή!
Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η τρισδιάστατη εκτύπωση θα αποτελέσει μία “νέα βιομηχανική επανάσταση”, που θα ανατρέψει τα καθιερωμένα μοντέλα παραγωγής και τελικά θα αντιστρέψει τις συνέπειες που αυτή επέφερε. Το φαινόμενο που ονομάστηκε “βιομηχανική επανάσταση” είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και η σύγκριση του με τα νέα δεδομένα που έχει -ή πιθανολογούμε ότι στο μέλλον θα έχει- διαμορφώσει η τρισδιάστατη εκτύπωση ξεπερνά τις προθέσεις και τις δυνατότητες αυτού του άρθρου. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ένα τουλάχιστον σημείο που αποτελεί και την ειδοποιό διαφορά. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης είναι ότι συγκέντρωσε το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού στα εργοστάσια, τα οποία αναδείχθηκαν ως οι βασικοί τόποι παραγωγής. Αντίθετα, η τρισδιάστατη εκτύπωση υπόσχεται ότι θα φέρει αποκέντρωση των παραγωγικών διαδικασιών, καθώς ανοίγει τον δρόμο για παραγωγή τοπική και μικρής κλίμακας, προσαρμοσμένη στις τρέχουσες ανάγκες.
Ο χρόνος θα δείξει εάν και κατά πόσο θα επιβεβαιωθούν αυτές οι προβλέψεις καθώς και ποιες επιπτώσεις θα έχουν σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Αυτό που μπορούμε να πούμε από σήμερα με βεβαιότητα είναι ότι όποιος έρχεται σε επαφή με την τρισδιάστατη εκτύπωση αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τα αντικείμενα και προσδιορίζει τις ανάγκες του. Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να ψάχνεις το προϊόν που προσεγγίζει τις ανάγκες σου, από το να δημιουργείς το προϊόν που καλύπτει τις ανάγκες σου. Με την τρισδιάστατη εκτύπωση τα προϊόντα διαμορφώνονται με βάση τις ανάγκες του χρήστη τους και όχι το αντίστροφο, δηλαδή προσαρμογή των αναγκών στα υπάρχοντα προϊόντα.
Εξάλλου ο ευρύτερος κλάδος της τρισδιάστατης εκτύπωσης αναπτύσσεται παγκόσμια με τόσο ιλιγγιώδεις ρυθμούς σε όλα τα επίπεδα που είναι μάταιο να προσπαθούμε να προβλέψουμε τις εξελίξεις.
Το μέλλον είναι πιο κοντά από όσο νομίζουμε…